یکی از مهم ترین تجهیزات آزمایشگاهی که از تجمع بخارات قابل اشتعال ، سمی و قابل انفجار که ناشی از فرآیند های تست و آماده سازی تحلیلی در آزمایشگاه هستند ، جلوگیری کرده و از پرسنل در برابر گازها و بخارات سمی و شیمیایی محافظت می کند هود آزمایشگاهی است . در این مقاله به بررسی هود آزمايشگاهی ، انواع و كاربرد آن ها می پردازیم با ما همراه باشید .
هود آزمایشگاهی چیست ؟
یکی از انواع تجهیزات آزمایشگاهی که جهت محفاظت از اپراتور آزمایشگاه و محیط آزمایشگاه در برابر عوامل شیمیایی ، میکروبی ، بخارات اسیدی ، سوزاننده‌ها و سایر بخارات بی هوش کننده و بی حس کننده حاصل از واکنش های شیمیایی و یا حلال‌ها و مواد سرطان زا طراحی و تولید شده است هود آزمایشگاهی می باشد .
علاوه بر این جهت مکش ذرات معلق در هوا و گاها تهویه و ضدعفونی کردن فضای کابین و محفظه استفاده می شود . هود آزمایشگاهی از محصول را در برابر فاسد شدن ، تجزیه و آلودگی محافظت می کند . و محیط آزمایشگاه را در برابر انتشار آلودگی حفظ کرده و هوای کثیف و آلوده را دفع می نماید.
کاربرد هود آزمایشگاهی
حفاظت از اپراتور
حفاظت از نمونه مورد آزمایش
حفاظت از محیط آزمایشگاه
همچنین از مهم ترین وظایف هود آزمایشگاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
خارج سازی دود ، گاز ، بخارات ، ذرات معلق ، گرد و غبار و آلاینده های بیولوژیکی همچون قارچ ها ، باکتری ها و ویروس ها از فضای داخلی کار جهت جلوگیری از ورود این آلاینده ها به فضای آزمایشگاه
جلوگیری از تجمع و ایجاد گازهای قابل انفجار در فضای داخلی هود آزمایشگاهی
حفاظت از کاربر در مقابل ذرات معلق در فضای داخلی و ترشحات حاصل از نمونه تحت آزمایش در داخل هود آزمایشگاه و همچنین عوامل و میکروارگانیسم های پاتوژن
حفاظت از نمونه داخل کابین هود در برابر آلاینده‌های خارجی
انواع هود آزمایشگاهی
هود شیمیایی
هود شیمیایی به منظور مکش دود و بخارات حاصل از آزمایش ها و احتراق مواد شیمیایی و انتقال این بخارات به بیرون از فضای آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد . هود های شیمیایی دارای محفظه ای برای آزمایشات ، فن برای مکش و کابینتی جهت نگهداری مواد شیمیایی می باشد . هود شیمیایی هوای آلوده را به سمت سیستم تخلیه مرکزی برده و آن را به بیرون منتقل می دهد . در حقیقت این دستگاه بخارات سمی که حاصل فعل و انفعالات شیمیایی است و موجب سرطان می شود را از اپراتورها دور و به بیرون انتقال می دهد .
هود کانوپی
هود های کانوپی روی دیوار یا سقف معین در آزمایشگاه نصب می شوند تا عملیات شیمیایی مورد نظر برای فضای در نظر گرفته شده در زیر این هودها صورت گیرد . فن هودهای کانوپی را نمی توان روی هود سوار کرد بنابراین باید فضایی را در بیرون از آزمایشگاه جهت قرارگیری فن اختصاص داد .
هود میکروبی
هود میکروبی یا هود لامینار برای کشت بافت و یا تومور و سلول مرود استفاده قرار می گیرد . هود میکروبی در آزمایشات میکروبیولوژی وظیفه تهویه هوا را بر عهده دارد . هود میکروبی مانند هود شیمیایی در دو نوع با کابین و بدون کابین است که معمولا بدون کابینت آن کاربرد دارد .
انواع هود آزمایشگاهی بر اساس نوع تهویه مورد نظر و امکانات آزمایشگاه
هود شیمیایی
هود لامینار فلو (هود بیولوژیک)
هود بیولوژیک کلاس 1
هود بیولوژیک کلاس 1 از محصولات در مقابل آلودگی حفاظت نکرده و فقط به عنوان تهویه ای برای پرسنل آزمایشگاه و حفاظت از محیط زیست کاربرد دارد . گردش هوا در هود کلاس 1 شبیه به هود آزمایشگاهی شیمی است ، با این تفاوت که هودهای بیولوژیک کلاس 1 در قسمت خروجی دارای فیلتر HEPA است .
فیلتر HEPAمتشکل از پلی پروپیلن یا فایبرگلاس با قطرهای بین 0.5 تا 2.0 میکرومتر است . جهت افزایش سطح تماس در این فیلترها ، الیاف موجود در آن به صورت پلیسه مانند تا خورده و مسیر پیچیده و باریکی به وجود می آورد . فیلتر هپا می تواند 95% از ذرات موجود در هوا با قطر کمتر از 0.3 میکرون را جذب کند . به همین علت این هودها مناسب برای کار با مواد کم خطر یا خطر متوسط است .
هود بیولوژیک کلاس 2
با روی کار آمدن هود بیولوژیک کلاس II استفاده از هودهای کلاس I کاهش یافت . هودهای بیولوژیک کلاس 2 به علت تهویه مناسب علاوه بر حفظ ایمنی موجب حفظ مواد داخل کابین هم می شود . هودهای کلاس 2 بیشتر در آزمایشگاه های میکروبیولوژی و داروسازی(جهت ترکیب دارو) ، کشت سلولی و تحقیقات بافت شناسی استفاده می شود . نحوه طراحی هود کلاس 2 به صورتی است که قسمت جلویی آن باز بوده و هوا بعد از ورود به محفظه کابین به سمت فیلتر HEPA هدایت می گردد . باز بودن محفظه و جریان ایجاد شده در داخل کابین موجب محافظت از کارکنان ، حفاظت از محصول و محیط زیست می گردد . هود بیولوژیک کلاس 2 به 5 دسته تقسیم می شود که عبارتنداز :
هود نوع A1
حداقل سرعت جریان ورودی هوا هود A1 ، حداقل 70دور در دقیقه و فشار درونی آن منفی است . به همین علت این نوع هود برای کار با مواد بیولوژیکی مناسب و فاقد مواد سمی فرار است و جهت کار با مواد شیمیایی فرار سمی توصیه نمی گردد .
هود نوع A2
سرعت جریان هوای ورودی در کابین هود A1 حداقل 100 فوت در دقیقه است . همچون کلاس دیگر ، این نوع هود هم دارای فیلتر هپا است و هوا بعد از اعمال فیلتراسیون به کابین بر می گردد . به همین علت هنگام کار با مواد شیمیایی کم خطر مناسب است و در کار اختلال ایجاد نمی کند .
هود نوع B1
سرعت جریان هوای ورودی در کابین این نوع هود همانند نوع قبل ، 100 دور دقیقه است و هوا به وسیله ی فیلتر HEPA تصفیه شده و به داخل کابین و محیط بیرون جریان پیدا می کند . عملکرد هود B1 همچون نوع A2 بوده و مناسب کار با مواد شیمیایی است . اما برخلاف هود A2 می توان از این نوع هود در آزمایشگاه های میکروبیولوژی ، مواد حاوی رادیونوکلوئید استفاده کرد . زیرا حجم قابل توجهی از هوای داخل کابین از طریق مجرای انتهایی به سمت فیلتر هپا کشیده و تصفیه می شود .
هود نوع B2
تفاوت هود B2 با انواع دیگر آن در این است که هوای کابین بعد از تصفیه شدن به وسیله ی فیلتر هپا مجددا وارد کابین نمی شود و به محیط بیرون جریان پیدا می کند . به همین علت به آن ها هود 100% خروجی یا Total Exhaustنیز می گویند . هوای موجود در محفظه کابین های این نوع هود از تصفیه هوای بیرون(محیط آزمایشگاه) تامین شده و مناسب کار با مواد شیمیایی خطرناک و آزمایشگاه های میکروبیولوژی می باشد .
هود نوع C1
هود C1 نوع دیگری از هودهای کلاس 2 است . ویژگی منحصر به فرد این هود نسبت به دیگر انواع هودها ، قابلیت تبدیل نوع A به نوع B است . هود C1 دارای یک ناحیه مشخص برای کار با مواد شیمیایی خطرناک و سمی است .
هود بیولوژیک کلاس 3
هود بیولوژیک کلاس 3 نسبت به انواع دیگر هود ها بالاترین سطح ایمنی را دارد . این هود ها که با نام Isolation glove box یا Glove box هم شناخته می شوند . محفظه جلویی کابین این هودها برخلاف دو نوع قبل کاملا بسته است و انجام آزمایشات به کمک دستکش لاستیکی متصل به آن امکان پذیر می باشد . به همین علت هنگام کار با مواد بسیار خطرناک زیستی و یا موادی که نیازمند محدودیت مطلق می باشند مورد استفاده قرار می گیرد . هوای موجود در کابین تحت فشار منفی بوده و پس از فیلتر شدن توسط فیلتر HEPA وارد محفظه می گردد. هوای داخل محفظه نیز به هنگام خروج پس از گذشتن از 2 فیلتر هپا، تصفیه و وارد جو می شود. لازم به ذکر است که هودهای بیولوژیک کلاس 3 برای انجام آزمایشاتی که به سطح ایمنی 1،2،3 و یا 4 نیاز دارند مناسب است .
رعایت این نکات هنگام کار با انواع هود آزمایشگاهی الزامی است
توصیه می کنیم کار خود را در قسمت انتهایی هود انجام دهید .
در صورتی که داخل هود نمونه ها یا وسایل اضافی وجود دارد آن ها را خارج کنید تا فضای کافی در اختیار داشته باشید .
هودهای مجهز به اشعه ماوراء بنفش بهتر است هفته ای یک بار با الکل تمیز شوند .
بعد از تمام شدن کار با هود ، آن را با الکل هفتاد درصد ضد عفونی کنید .
پس از پایان کار لازم است 10 تا 15 دقیقه صبر کنید و سپس هود را خاموش کنید .
بعد از آنکه لامپ هود را خاموش کردیم ، پنجره شیشه ای جلوی هود را ببندید .
بازم است که هود دارای یک لوله کشی گاز باشد تا بتوان به آسانی از یک شعله استفاده کرد .